08 мая 2008 г.
Вĕрлĕк хапха патне турă лаша кÿлнĕ çăмăл тăрантас пырса чарăнчĕ. Ăна çавăнтах ача-пăча сырса илчĕ. Хăюллăраххисем ун çине хăпарса та ларчĕç. Чи хăюлли кăвак пăнчăллă тутăр çыхнă, йăрăм-йăрăм çитсă кĕпе тăхăннă, шурă пир тăлаллă çăпата сырнă хĕрача пулчĕ. Валька. Хăюлланма сăлтавĕ те пур унăн — ашшĕ ялта пуринчен те малтан тăшманпа çапăçма вăрçа каять паян.
Таçтан вăрăм тенкел илсе килчĕç. Пĕр хĕрарăм, тулли кĕлеткеллĕскер, пахчаран симĕс сухан кăкласа кĕчĕ. Кĕлет çумĕнчи чутласа пĕтермен юпа çинче темиçе арçын табак туртса лараççĕ. Пÿртрен пăлтăр умне Валька куккăшĕ тухрĕ.
— Кĕрĕвĕн кайма та вăхăт çитет. Кĕрĕр! — чĕнчĕ вăл арçынсене.
Ĕçкелесен, арçынсем шавлама пуçларĕç.
— Мĕн чухлĕ утă çунса кайрĕ пуль ĕнтĕ, — кулянчĕ Маркел Павăлĕ.
— Эй! Тăшман утă анчах çунтарать-и? — хĕрÿлленсе каларĕ Еххĕм Хĕветучĕ.
— Айтăр-ха, Митри ячĕпе салтак юрри кăларар! — ура çине сиксе тăчĕ Микулкка Раманĕ. Юрлама тытăнчĕ:
Ик шур тутăр, ай, пĕрлеччĕ,
Хачă касрĕ, ай, уйăрчĕ.
Чун савнипе эп пĕрлеччĕ, —
Шур хут килчĕ, ай, уйăрчĕ...
Ун сассипе Тинюкка Исакĕн сасси пĕрлешрĕ:
Кикак-кикак, ай, хур кайăк, —
Кайри мала, ай, ан тейĕр...
— Эп нимĕнле вăрçа та каймастăп! — кĕпе тÿмисене вĕçертсе ярса хăлаçланчĕ Митри.
— Митри! Ун пек мар! — ун çумне пырса тăчĕ Ваçли Михалĕ. — Эпир те сан хыççăнах пыратпăр!
Митри сассине пусарса тÿрленсе тăчĕ.
— Эппин, пирĕн ĕç — тăшман пуçне хĕç! — терĕ хаяррăн.
Чышкине чăмăртаса лутра мачча каштине пĕрех çапрĕ. Шурă мачча хăмисем юн пĕрчисемпе тĕрленчĕç.
— Тухаççĕ! Тухаççĕ! — çуйхашрĕ ача-пăча.
Турă лаша кÿлнĕ çăмăл тăрантас аната анса хăпарчĕ те, уй хапхинчен тухса, районалла çул тытрĕ.
Тепĕр çул та пÿрт кантăкĕсене чĕтрентерсе йăмра çÿллĕшĕнче вĕçекен çăлтăрлă самолетсен кĕрлевĕпе пуçланчĕ.
— Летчик! Летчик! Аттерен çыру илсе кил! — аслăк çине хăпарса тăрса кăшкăрчĕ Валька.
Пурнăç уяса тăмарĕ. Лашасене те урапи мĕнĕпех салтака иле-иле кайрĕç.
Кăчкă праçникĕнче ашшĕ — Фадеев Дмитрий Фадеевич сержант — çапăçура хыпарсăр çухалнине пĕлчĕ Валька. Пÿрт умĕнчи йăмра симĕсленсен, Микуç шăллĕ çуралчĕ.
Халь вĕсем килте тăваттăн ĕнтĕ. Суккăрланма пуçланă кукамăшне кинĕсем çын вырăнне картманран амăшĕ хăйсем патне илсе килчĕ. Савăнчĕ уншăн Валька.
— Микуçа пăхма кукамай пур. Эпĕ колхоза ĕçе каятăп, — пĕлтерчĕ хăйĕн шухăшне хĕрача.
Пĕтĕм халăх пекех Валькăпа амăшĕ вырмана тухрĕç. Эх, çурла, çурла! Кунĕпе алăран каймасть, кĕлте çыххи тунă чухне те хуть хулпуççи çинчен анмасть.
— Инке! — илтĕнчĕ Татук бригадирăн сасси. — Сана Тамара кĕсрене çирĕплетсе патăмăр!
Ерçÿ вăхăтра Верук аппа урапапа тăрмашрĕ. Ваçук ĕçкĕшĕ çур пăт çăнăхла юманран урапан кайри тĕнĕлне вартаса туса пачĕ. Хĕрарăм ăна наструкпа хăех саваларĕ. Тепĕр пĕр-икĕ кунтанах Тамара кĕсрепе Вăрнара глубинка тыррине леçме кайрĕ.
Ĕнер Верук аппа сĕлĕ кĕселĕ пĕçернĕччĕ. Ăна катăклă сахăр шывĕпе сыпса çирĕç. Паян Валька ирех анкартисем хыçĕнчи юр пĕтĕмпех ирĕлсе пĕтмен уя çĕр улми крахмалĕ пуçтарма кайрĕ. Çур хутаç чухлĕ пуçтарчĕ вăл ăна. Хăрах çăпатине ана çине лартса хăварса, кăнтăр тĕлĕнче киле килчĕ.
Ун хыççăнах пÿрте хура кĕрĕк пиншаклă икĕ арçын кĕрсе тăчĕç. Валька вĕсене тÿрех палласа илчĕ. Агентсем! Пĕри хăйсен ял çынниех — Анни Петти!
— Так-так! Эс, Потапова, аш парса татман! — терĕ вăл Верук аппана. — Çăмарта паман...
— Ку уйăх вĕçĕнче парса тататăп, — шантарчĕ кил хуçи.
— Пире халь кирлĕ! — хĕремесленсе хирĕлчĕ Анни Петти.
Кутник сакки çинче пирус туртса ларакан юлташне пуçĕпе сулчĕ. Лешĕ хыпаланса пăтара çакăнса тăракан аçама илчĕ, вырăн таврашне çавăркаласа пăхрĕ. Юрăхлă япала тупăнмарĕ — Микуç сăпки патнелле утрĕ. Ун çулне Валька пÿлчĕ.
— Кай кунтан!
Агентсем тухса кайсанах Валька Мускава Сталин патне çыру çырма ларчĕ. “Сталин атте хушсан, аçама тавăрса парĕç. Анне унсăрăн çула епле кайĕ?!” — пăшăлтатса хăй ĕссĕн калаçрĕ вăл.
Çав çуркунне кÿршĕри пĕччен Матĕрне карчăк патне Çимакка Элекçейĕ ывăллăха кĕчĕ. Анкартине темшĕн васкасах сухаласа пăрахрĕ.
Верук аппа хăйĕн анкарти анлăшне утăмласа пăхрĕ те:
— Элекçей, эс ман анкартине кĕрсе кайса сухаланă, — терĕ.
— Кирлĕ пулнă — сухаланă! — тавăрчĕ типпĕн çамрăк кÿршĕ.
Верук аппан çилĕ килчĕ.
— Эп салтак арăмĕ! Арçын çук тесе мана пусмăрлас тетĕн-и? Ман арçын вăрçăра вилнĕ! — сăмахсемпе сапрĕ ăна хайхискер.
— Сан упăшку-и? Сан упăшку пăшал сассипех йăванса кайнă! Пĕлетĕн-и? — лĕхлетрĕ Çимакка Элекçейĕ...
Эпĕ ку калава анне каласа панисене, хам курнисене аса илсе çыртăм.
Кивĕ рамкăран ман çине анне пăхать. “Ма йăлтах çырмарăн, ывăлăм?” — тет пек.
Чăнах та, йăлтах çыраймарăм. Чун хурланса килчĕ.