14 апреля 2020 г.
(Малалли. Пуçламăшĕ 25-мĕш номерте).
Районти çар комиссарĕ Иван Кондратьевич Кондратьев аслă лейтенант, 1903 çулта çуралнăскер, вăрçă вăхăтĕнчи йĕркепе Хĕрлĕ Çарпа Тинĕс çар флотне ентешсене ăсатма пуçăннă. Призыв комиссийĕн членĕсен шутĕнче Дмитриева Евдокия Дмитриевна, Яковлев Петр Яковлевич, Семенова Таисия Семеновна, Забухин Кузьма Андреевич, Пайраш Кузьма Ильич пулнă. Пайраш Кузьма Ильич хирург вăрçă хыççăнхи çулсенче чăвашсен паллă писателĕсен шутне кĕрет. Июнĕн 23-мĕшĕнче Хĕрлĕ Çар ретне 18 ентеше илнине пĕлетпĕр, ун пирки 1985 çултах çырнăччĕ-ха. Мирлĕ вăхăтри йĕркепе 1941 çулта районтан 62 çамрăк яша çар ретне илмелле пулнă, вăл шутран 8 — пехота, 10 — артиллери, 20 — инженер, 24 призывнике автомобиль çарăсене ăсатмалла пулнă. Вăрçă пуçланнă хыççăн август уйăхĕн 1-мĕш кунĕ тĕлне 15 çамрăка çар училищисене вĕренме ăсатнă, вăл шутран 11-шĕ сывлăш çар училищине кайнă. 1942 çулта çар ретне 1924 çулта çуралнисен шутĕнчен 202 çамрăка илмелле пулнă, вĕсем пурте призыв комиссине пынă, 179-шĕ çара кайма сывлăхлă пулнă. Вăл шутран Владимир хулинчи пехота училищине 10, 4-мĕш курсантсен запасри стрелоксен бригадине — 44, 95-мĕш запасри стрелоксен полкне 54 çамрăка ăсатнă. Çара каякансене чукун çулăн Трак станцийĕнчен ăсатнине 1942 çулхи документпа çирĕплетсе çыратăп. Август уйăхĕн 24, 25 кунĕсенче ирхине 8 сехетре салтака каякансен 217, 224, 258-мĕш командисене Чулхула, Чулхула чукун çулăн Ильино станцине, Владимир хулисене ăсатнă. Ушкăнсенчен 10, 25, 60 яш вакунсем çине ларнă. Сентябрь уйăхĕн 4-мĕшĕнче Трак чукун çул станцийĕнченех запасри стрелоксен 95-мĕш полкне 54, Шуя хулинчи курсантсен 4-мĕш стрелоксен бригадине 16 çамрăка ăсатнă. Кĕске статьяра кашни çулпа уйăхне палăртса çырма май çук ĕнтĕ. 1941 çулта çар ретне 1920 çулта çуралнисене илнĕ пулсан, 1945 çул пуçламăшĕнче черет 1927 çулта çуралнисем патне çитнĕ. Январĕн 18-мĕшĕнче райвоенкоматран Канаша 2-мĕш пай начальникĕ А.В. Киселев 16 призывника çитернĕ:
№ Хушамачĕ, ячĕ, ашшĕ ячĕ Хăш çулта çуралнă Вĕренни Парти ретĕнче тăрать е тăмасть Ăçта çуралнă
1 Трофимов Петр Трофимович 1927 4 партине кĕмен Красноармейски
2 Иванов Иван Иванович 8 Васнар
3 Иванов Геннадий Иванович 1927 7 партине кĕмен Васнар
4 Митрофанов Василий Митрофанович 5 ВЛКСМ Чаканар
5 Георгиев Геннадий Георгиевич 3 Яманак
6 Харитонов Иван Харитонович 4 ВЛКСМ Алманч
7 Григорьев Иван Григорьевич 8 ВЛКСМ Тăхăртака
8 Николаев Михаил Николаевич 7 Шупуç
9 Федоров Самоил Федорович 8 Турхан
10 Владимиров Василий Владимирович 4 Нимĕчкасси
11 Харитонов Геннадий Харитонович 4 Енĕшкаси
12 Кураков Герман Семенович 7 Çĕнĕ Выççăлккă
13 Иванов Всеволод Иванович 7 Именкасси
14 Захаров Георгий Захарович 3 Именкасси
15 Чернов Мефодий Алексеевич 3 Çеçмер
16 Ильин Викентий Ильич 6 Çеçмер
Январĕн 21-мĕшĕнче Уфаев Григорий Иванович лейтенантран Канашри пуçтару пунктĕнче Яшин лейтенант 24 призывника йышăннă, командăран тăрса юлнă С.Е. Осипова, А.Г. Григорьева, С.А. Алексеева каялла тавăрнă:
№ Хушамачĕ, ячĕ, ашшĕ ячĕ Хăш çулта çуралнă Вĕренни Парти ретĕнче тăрать е тăмасть Пурăнакан вырăнĕ
1 Алексеев Андрей Алексеевич 1927 7 партине кĕмен Алманч
2 Авдеев Андрей Авдеевич 4 партине кĕмен Алманч
3 Александров Василий Александрович 4 ВЛКСМ Алманч
4 Анисимов Борис Анисимович 4 партине кĕмен Кивьял Шетмĕ
5 Григорьев Аркадий Григорьевич 4 Ямайкасси
6 Гаврилов Иван Гаврилович 4 Вăрманкас Шупуç
7 Гордеев Григорий Гордеевич 4 Чатукасси
8 Григорьев Михаил Леонтьевич 4 Вутлан
9 Егоров Федор Егорович 3 Ункăçум
10 Мудров Илья Кириллович 3 Яманак
11 Марков Иван Маркович 2 Пăрăнтăк
12 Никитин Василий Никитич 4 Ункăçум
13 Федоров Николай Федорович 4 Сурăмхĕрри
14 Ильин Василий Ильич 5 Туçи Чуракасси
15 Иванов Василий Иванович 5 Çирĕклĕ
16 Иванов Никити Иванович 4 Анат Шурçырма
17 Иванов Андрей Иванович 5 партине кĕмен Шапкин (Çот)
18 Кириллов Яков Кириллович 4 Нимĕчкасси
19 Кириллов Арсентий Кириллович 8 ВЛКСМ Красноармейски
20 Кузьмин Григорий Кузьмич 4 партине кĕмен Шапкин (Çот)
21 Петров Ефим Петрович 6 Чаканар
22 Петров Николай Петрович 5 Супар
23 Петров Николай Петрович 6 Васнар
24 Петров Федор Петрович 3 Чатукасси
25 Тимофеев Петр Тимофеевич 3 Шапкин (Çот)
26 Степанов Александр Степанович 4 Супар
27 Яковлев Зиновий Яковлевич 4 Кивьял Шетмĕ
28 Алексеев Сергей Алексеевич 7 Чутай
29 Григорьев Александр Григорьевич 7 Анаткас
30 Осипов Сергей Емельянович 8 Кỹлçырма
1945 çулхи майăн 9-мĕшĕнче юнлă вăрçă çĕнтерỹпе вĕçленнĕ пулин те, çамрăксене Хĕрлĕ Çара илесси малалла пулса пынă. Майăн 26-мĕшĕнче 6 призывника Мари Республикинчи Сурок станцине 46-мĕш запасри стрелоксен бригадине ăсатнă. Июнĕн 6-мĕшĕнче Çĕрпỹ районĕн çар комиссариатне Кушкă ялĕнчи Иванов Александр Ивановича, Танăшри Андреев Иван Андреевича ăсатнă. Вĕсем иккĕшĕ те 1927 çулта çуралнăскерсем пулнă.
(Малалли пулать).
В. Серафимов,
Чăваш наци ăс-хакăлпа ỹнер академийĕн членĕ